ید

You are here:
< Back

نام انگلیسی

IOSINE

نام فارسی

ید

موارد مصرف

در مناطقی که غذای آنها حاوی مقدار کم ید می‌باشد – مثلا” مناطق دور افتاده از دریا که هیچگونه غذای دریایی مصرف نمی‌شود- کمبود ید ابتلا به بیماری گواتر اصطلاحا” گواتر محلی را افزایش می‌دهد.در بیشتر ( نه تمامی) این مناطق با افزودن مقدار کم یدید سدیم به نمک طعام از ابتلا به این بیماری جلوگیری شده‌است.این محصول به نام نمک ید دار نیز معروف است.کاربردهای دیگر این عنصر: یکی از هالوژنها است که وجود آن به مقدار کم برای موجودات زنده حیاتی است؛ هورمون تیروئید تیروکسین و تری یدوتیرونین حاوی اتمهای ید می‌باشد. تنتور ید ( ۳% ید عنصری در پایه آب / اتانول) از اجزاء مهم تمامی وسایل کمکهای اولیه می‌باشد که هم برای ضد عفونی کردن زخمها و هم برای پاکسازی آبهای شرب سطحی مورد استفاده قرار می‌گیرد( ۳ قطره در هر لیتر، پس از ۳۰ دقیقه تاثیر می‌کند).

ترکیبات ید در رشته شیمی آلی مهم و در پزشکی بسیار سودمند هستند. از یدیدها و تیروکسین که حاوی ید هستند در پزشکی داخلی و در ترکیب با الکل ( بعنوان تنتور ید) برای ضد عفونی نمودن زخمهای بیرونی استفاده می‌شود.

یدید پتاسیم در عکاسی کاربرد دارد.
یدید تنگستن برای تقویت افروزه لامپها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تری یدید نیتروژن برای کاربردهای تجاری بسیار انفجاری و ناپایدار است اما جزو شوخیهای معمول دانشگاهی به حساب می‌آید.

هشدارها

تماس مستقیم آن با پوست ممکن است آسیبهایی را به همراه داشته باشد پس هنگام کار با ید باید بسیار احتیاط نمود.بخار ید باعث دردناک شدن چشم و غشاء مخاطی می‌شود.حداکثر مقدار مجاز ید در هوا نباید از ۱ میلی گرم در هر متر مکعب فراتر رود.

نکات

ید عنصر جامد درخشانی است به رنگ آبی مایل به سیاه که در دماهای استاندارد به بخاری بنفش رنگ و بد بو تبدیل می‌گردد.این هالوژن همچنین با بسیاری از عناصر، ترکیباتی را می‌سازد اما از سایر عناصر گروه هالوژنها فعالیت کمتری داشته و دارای خصوصیاتی شبیه فلزات است.ید به راحتی در کلروفرم، تتراکلرید کربن یا دی سولفید کربن حل شده و محلولهای ارغوانی رنگی بوجود می‌آورد( تنها به مقدار کمی در آب قابل حل است) .رنگ آبی سیر با محلول نشاسته ویژگی ید آزاد می‌باشد.

توضیحات

ید علاقه زیادی به ایجاد زنجیرهایی با خود دارد و از این خاصیت در ترکیبات آلی که حاوی ید هستند استفاده‌های فراوانی می‌شود.[نیازمند منبع]

ایزوتوپهابرای ید ۳۰ ایزوتوپ وجود دارد که تنها یکی از آنها I-127 پایدار است.از ایزوتوپ رادیواکتیو مصنوعی I-131 ( ساطع کننده بتا) که دارای نیمه عمر ۸ روز است برای درمان سرطان و دیگر بیماریهای غده تیروئید استفاده می‌گردد.معمول ترین ترکیبات ید عبارتند از یدیدهای سدیم و پتاسیم ( KI) و یدیتها ( KIO3).

ید فقط یک ایزوتوپ پایدار I-127 دارد.با این همه ایزوتوپهای رادیواکتیو ید کاربردهای وسیعی دارند.I-129 با نیمه عمر ۱۷ میلیون سال محصولی از پراش Xe-129 در اتمسفر است اما نتیجه فروپاشی U-238 نیز می‌باشد.چون U-238در خلال فعالیتهای مربوط به انرژی هسته‌ای تولید می‌شود، وجود آن ( به نسبت I-129/I) می‌تواند فعالیتهای در حال انجام در هر مکان را مشخص کند.به همین علت از I-129 در مطالعات آب باران بعد از حادثه چرنوبیل استفاده شد.از آن همچنین بعنوان ردیاب آبهای زیر زمینی و نشان دهنده پراکندگی فضولات در محیط زیست استفاده می‌گردد.سایر کاربردها ممکن است بوسیله تولید I-129 در پوسته زمین ازطریق تعدادی مکانیسم فروپاشی مختل شود.

I-129 از جهات زیادی شبیه Cl-36|chlorine است. این ایزوتوپ، هالوژنی قابل حل و نسبتا” واکنش ناپذیر است که بیشتر بصورت آنیونی non-sorbing یافت شده و بوسیله واکنشهای کیهانزاد، حرارت اتمی و ثابت تولید می‌شود. درمطالعات آب شناسی چگاله‌های I-129 معمولا” به نسبت I-129 به مقدار کلی I گزارش می‌شود( که عملا” I-127 است).چون نسبتهـــــــــای Cl-36/Cl,I-129/I در طبیعت تقریبا” کم می‌باشد ( ۱۴-۱۰تا ۱۰-۱۰) اوج حرارت اتمی I-129/I در طول دهه ۷۰ و ۸۰ تقریبا” به ۷-۱۰رسید.I-129 با Cl-36 در بعضی موارد فرق دارد؛ نیمه عمر آن طولانی تر است ( vs6/1 ، ۳/۰ میلیون سال)، به شدت biophilic است و به اشکال یونی چندگانه وجود دارد ( معمولا” I- و یودیت) که دارای رفتار شیمیایی متفاوتی هستند.

تاریخچه

ید ( واژه یونانِ iodes به معنی بنفش) در سال ۱۸۱۱ توسط Barnard Courtois کشف شد.

روش تهیه

ید بسیار خالص را می توان از واکنش یدید پتاسیم با سولفات مس تهیه کرد.البته روشهای دیگری نیز برای جداسازی این عنصر وجود دارد.

کیفیت

ید، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان I و عدد اتمی ۵۳ می‌باشد. عنصری است حل نشدنی که مقدار بسیار کم آن برای موجودات زنده لازم است. واکنش پذیری ید از تمامی هالوژنها کمتراست و الکترون دهنده ترین هالوژن شبه فلز می‌باشد. از ید عمدتا” در پزشکی، عکاسی و رنگ استفاده می‌شود.

خلاصه

ید(Iodine) از عنصرهای شیمیایی جدول تناوبی است. نشانه کوتاه آن I و عدد اتمی آن ۵۳ است

مراجع

↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.